TEVFİKİYE CAMİ (Yeni cami)
İnebolu'daki Yeni Camii, İdare Meclisinin 1 12 1323 tarih ve 17 no'lu kararı gereğince mecliste bulunan İnebolulu Tevfik Efendi'nin idare Meclisi'nden kısmen sağladığı yardım ve ilçe halkının yardımları ile yaptırılmış ve bu sebeple bu camiye Tevfikiye adı verilmiştir. 1905 yılındaki Osmanlı Salnamelerinde 21 no: "İnebolu Belediye Başkanı Tevfik Efendi üyeler 1-Hacı Carlos Efendi 2-Mehmet Efendi 3-Ahmet Ağa 4-Artin Karon Efendi 5-Kadir efendi6-İzzet ağa."
Caminin hikayesi şöyle: 1908 yılında kasabada bulunan gayrimüslimler çarşı içine bir kilise yapmak üzere temel kazısında bulunurlar.
Sıra temel atmaya gelince İnebolu'da bulunan Müslüman ahali, çarşının tam da orta yerine kilise yapılmasını uygun bulmaz. Günün geçerli şartlarına göre, gayrimüslimleri bu işten vazgeçirmek için kabadayı diyebileceğimiz bir kişiyi, Avara'dan tahta bıçakların İbrahim'i bir miktar da para vererek görevlendirirler. Bu kişi sarhoş olduktan sonra topladığı cesaretle işin başına gider. "Heeyt ulan savulun buradan” naraları atar. Daha sonra buraya kilise yapmaktan vazgeçen gayrimüslimler İnebolu'nun deniz kenarına yakın, şu anda Şerife Bacı Anıtı'nın bulunduğu yere bir kilise yaparlar. Kilise tamamlanmadan kazaya uğrar yıkılır, sonra tekrar tamamlanır. Hatta İnebolu 1921'de bombardıman edildiğinde benzin varillerini bu kilisenin arkasına koyarlar ki kiliseye ateş edilmeyeceğini bildiklerinden. Benim kanaatim odur ki bu kilise Topal Osman İnebolu'ya geldiğinde adamları tarafından yıkılır.
Yeni Cami'nin temeli atılır ve 1915 yılına kadar cami tamamlanır ama 1915 yılında çekilmiş resimde görüyoruz ki caminin minaresi henüz tamam değildir. Caminin minaresini de D. Yaşar’ın babası Ruşen efendi 500 altın vererek yaptırır. Minare tamamen kesme taştan yapılmıştır. Mimarisi de Arap tarzına benzemektedir. Tepesi konik sivri değil, yuvarlak daire şeklinde sonlanmaktadır. Caminin önündeki abdest alınan yatay şadırvan, batı tarafındaki kitabesinden anlıyoruz ki gene Emiroğullarının soy ağacındaki kişiler tarafından yaptırılmıştır. Cami suyu tapu kayıtlarında, "mayii leziz" olarak bahsedilmekte ve sahibinin "Emiroğullarından Mehmedin oğlu Ahmet" olarak görülmektedir.
Kitabede ise ”Sahibül hayrat vel hasenat. Hacı Bektaşzade Hacı Hüseyin bin Hacı Mustafa (1929)" yazmaktadır. Yaptığım araştırmada Hacı Hüseyin Mehmed'in iki oğlundan biridir.Ahmet suyun sahibi olup diğer kardeşi Hüseyin'in oğlu, Mustafa da, suyu yaptırdığı şadırvana bağlayıp hibe edendir. Kaynak suyu İslam tepesinden çıkmakta olup ”Cami suyu” ismiyle anılmaktadır. Cami suyu yüz ”masara” miktarında olup bunun 40 masarası camiye aittir, diğer atmış masarası her bir masarası (2500 kuruş) 5 altın lira olmak suretiyle 41 kişiye satılmıştır. (Masara: 24 saat boyunca 3 mm kalınlığındaki delikten akan su miktarı.)
Gene şadırvanın doğu tarafındaki kitabede:
Harbi umumi zamanında çeşme inşa eyledi, (Dünya savaşı esnasında inşa edilmiştir.)
Ruhu peygamberi hoşnut halkı dilşat eyledi, ( Peygamberi hoşnut halkı mutlu etmek amacıyla)
Banisinin ismiyle tam tarihi nev em gerek, (Yaptıranın ismiyle torunları bu tarihi hatırlasın)
Söylensin namı küçük İbrahimzade İlyas haşre denk. (Küçük İbrahim'in oğlu İlyas’ın adı sonsuza denk hatırlansın) diye yazmaktadır.
Kitabenin önünden her gün yüzlerce insan geçiyor ama Küçük İbrahim'in oğlu İlyas'ın kitabesini okuyabilen, sesini duyabilen yok.
YAHYA PAŞA CAMİ (Orta cami)
Yahya Paşa Camii yani Orta Cami hakkında herhangi bir kayıt bulunmadığından Yahya Paşa'nın kim olduğunu bilemiyoruz ama bu cami 1885'teki büyük yangından sonra zarar görmüş ve bu cami gene Hacı Yakup Bey tarafından tamir edilmiş onarılmıştır. Yahya Paşa Camii'nin tamiri için altın hesabıyla 1502 lira 15 kuruş 18 para harcanmıştır ve önüne de bir şadırvan yapılmış bu şadırvanın suyu da Karaca'dan getirilmiştir. Kitabesi belediye tarafından yaptırılan son şadırvanın üzerinde değil caminin kuzey tarafındaki abdest alma yerinin üst kısmında duvarda durmaktadır. 1980'li yıllarda Hasan Kuru başkanlığındaki bir dernek tekrar caminin tamirini yapmıştır.
Son tamir 2015 yılında Vakıflar tarafından yapılmıştır. Bu değişimleri sırasında 1970 yılında İstiklal Yolu üzerindeki meydan üzerindeki kısa olan eski minare kaldırılmış onun yerine kuzey tarafında şadırvanla beraber yeniden bu günkü minare yapılmıştır. Kitabesinde Türkçe : (Yıl 1970 Saime Sırvoy adına yaptırılmıştır) yazmaktaydı. Son restorasyonda bu yazıda yok edildi. Bu şekilde cami arka tarafa doğru uzatılmış, üst kattaki bayanların namaz kıldığı yer daha da genişlemiştir. Yeni Cami'de olduğu gibi Yahya Paşa Camii'nde de zeminle toprak arasında bir boşluk vardı. Eskilerin tabiriyle su basmanı yapılarak caminin tabanı yükseltilmişti. Namaz kılınan yer zeminden yaklaşık 1 metre yüksekliktedir ve 1980'li yıllardaki tamirde amcam İbrahim Fakazlı direklerin bir tanesinin en alt kısımda ustanın keserle imzasını attığından bahsediyordu. Ne yazık ki o boşluk tamirde betonla dolduruldu.
Caminin içinde sağ ve sol yan duvarlarda çok güzel iki yazı bulunmakta idi. Aynı yazı Bursa Ulu Cami'de de vardır. 1940 yılından sonra iç mekanın boyanması esnasında duvara yazılı olan ifadeler yok edildi. Son restorasyonlardan sonra hayırseverler tarafından oyma olarak ceviz ahşap üzerine tekrar yazdırıldı. Beğendiğim yazı şöyle:
-Accilu bis-selat-i gablel fevt, (Ezanı duyduğunuzda namazı kılmakta acele ediniz.)
-ve Accilu bit-tevbeti gablel mevt. (ve ölüm gelmeden de tevbe etmekte acele ediniz.)
Küçük Cami, Avara Camii, Boyran Camii, Hacı Yasemin Camii, Şerafettin Camii, Müftü Ahmet Efendi Hamdi Cami bir sonraki yazımda olacak.
Herkese hayırlı ramazanlar dilerim
Mustafa Sıtkı FAKAZLI
Diş Hekimi
Yerel Tarih Araştırmacısı
| Bu haber 13528 defa okunmuştur.
